Photo by Jimmy Fermin on Unsplash
Σε προηγούμενα άρθρα κάναμε μία σύνοψη των ειδών των πρώτων υλών για υφάσματα, διαχωρίζοντάς τις σε δύο βασικές κατηγορίες: φυσικές και τεχνητές πρώτες ύλες. Στα ίδια άρθρα κάναμε και μία σύντομη περιγραφή των πιο κοινών ειδών σε κάθε κατηγορία και παραθέσαμε και τα πλεονεκτήματα/μειονεκτήματά τους.
Έχοντας ήδη τη βάση αυτή, πλέον μπορούμε να μιλήσουμε χωρίς ενοχές περιστροφές για το περίφημο πολυέστερ σαν μία από τις πιο κοινές πρώτες ύλες για την παραγωγή αντικειμένων καθημερινής χρήσης αλλά και υφασμάτων στη βιομηχανία της μόδας.
Από την παραγωγή του μέχρι τη χρήση αλλά και την απόρριψή του, το πολυέστερ έχει εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον.
Το πολυέστερ και τα ενδύματα που περιέχουν στη σύνθεσή τους μεγάλο ποσοστό από αυτό – ακόμα και 100% πολυεστερικά ρούχα – έχουν κατακλύσει τον χώρο της μόδας, την ντουλάπα και τη ζωή μας γενικότερα. Είναι η βασική πρώτη ύλη που προτιμάται από μικρούς αλλά και διεθνείς κατασκευαστές, μέχρι και από τα πιο premium brands παγκοσμίως. Ο βασικός ισχυρισμός που έχει κάνει το πολυεστερικό ύφασμα βασιλιά της μόδας είναι ότι είναι άνετο, δροσερό, δεν τσαλακώνει και είναι αρκετά οικονομικό. Επίσης είναι και ένα ύφασμα το οποίο μπορεί να βαφτεί εύκολα, να τυπωθούν πολλά σχέδια και χρώματα δημιουργώντας τεράστια ποικιλία εμπριμέ υφασμάτων διαφορετικής αισθητικής. Προφανώς όλα αυτά τα πλεονεκτήματα ισχυρισμοί υπέρ του πολυέστερ είναι, αδιαμφισβήτητα, πολλοί σημαντικοί παράγοντες για να προτιμώνται και από τις εταιρείες μόδας αλλά και από τους καταναλωτές.
Αλλά είναι έτσι εν τέλει;
Όπως σύντομα είχαμε περιγράψει και στα προηγούμενα άρθρα περί τεχνητών και φυσικών πρώτων υλών, σε κάθε υλικό υπάρχει μία διττή «ουσία»: ποιος είναι ο αντίκτυπος της παραγωγής τους στο φυσικό περιβάλλον αλλά και στον ίδιο τον άνθρωπο. Μέσα από αυτό πρίσμα ας δούμε τι συμβαίνει με το πολυέστερ.
Από την παραγωγή του μέχρι τη χρήση αλλά και την απόρριψή του, το πολυέστερ έχει εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον. Καταρχάς, η βασική πρώτη ύλη για την παραγωγή του είναι το πετρέλαιο, ένας πολύ σημαντικός φυσικός πόρος που χρησιμοποιείται σε άλλες, ζωτικής σημασίας, ανάγκες της καθημερινής ζωής (όπως ενέργεια) και είναι πεπερασμένες οι ποσότητές του. Ξεκινώντας από αυτό και συνεχίζοντας στην παραγωγή διαδικασία, για να φτιαχτεί το πολυέστερ από το πετρέλαιο πρέπει να περάσει από πολλές διαδικασίες οι οποίες απαιτούν τη χρήση άλλων φυσικών πόρων αλλά και τοξικών χημικών ουσιών. Φυσικά, μέρος αυτών των χημικών ουσιών από την παραγωγική διαδικασία απελευθερώνονται στο περιβάλλον ενώ οι υπόλοιποι φυσικοί πόροι που χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό δεν επιστρέφουν ποτέ σε αυτό. Επίσης, αξίζει να αναλογιστούμε ότι αυτές οι τεράστιες ποσότητες χημικών ουσιών απαιτούν επιπλέον τεράστιες ποσότητες φυσικών πόρων για την παραγωγή τους, η οποία εξίσου επιβαρύνει το περιβάλλον με απόβλητα, κ.ο.κ.
Επιπλέον, για να φτάσει το πολυεστερικό ύφασμα στην πληθώρα σχεδίων και χρωμάτων που ξέρουμε, χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα τοξικές βαφές οι οποίες μπορούν να παραμείνουν πάνω στο ύφασμα. Αυτό δεν έχει μόνο αντίκτυπο στο περιβάλλον αλλά και στον άνθρωπο που τελικά το φοράει. Βεβαίως υπάρχουν βαφές που είναι πιστοποιημένες και φιλικές προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον αλλά η χρήση τους είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας.
Κατά το πλύσιμο – είτε στο πλυντήριο είτε στο χέρι – τα πολυεστερικά υφάσματα αποδεσμεύουν μικροΐνες οι οποίες δεν μπορούν να συγκρατηθούν από τα συστήματα αποχέτευσης με αποτέλεσμα να απελευθερώνονται στις θάλασσες, τα ποτάμια και τις λίμνες. Οι μικροΐνες αυτές έχουν την τάση να «προσκαλούν» άλλες τοξικές ουσίες (όπως ιχνοστοιχεία από απορρυπαντικά, παρασιτοκτόνα, εντομοκτόνα, κλπ.) και να δημιουργούν μεγαλύτερες μάζες, οι οποίες καταναλώνονται από τα ψάρια. Και κάπως έτσι καταλήγουν και στο δικό μας στομάχι.
Φυσικά, και η τελική απόρριψη των πολυεστερικών προϊόντων και υφασμάτων δεν θα μπορούσε παρά να προκαλεί τεράστια περιβαλλοντικά προβλήματα. Τα περισσότερα ρούχα δεν ανακυκλώνονται αλλά απορρίπτονται σε κάδους απορριμμάτων με αποτέλεσμα να καταλήγουν σε χωματερές. Το πολυέστερ δεν είναι ανακυκλώσιμη και βιοδιασπώμενη ύλη και, ενώ οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν με ακρίβεια πόσο χρόνο χρειάζεται το υλικό αυτό σε όλες τις παραλλαγές του για να διασπαστεί στο περιβάλλον, το μόνο σίγουρο είναι ότι θέλει κάποιους αιώνες.
Για τις μελλοντικές μας αγορές, ο χρυσός κανόνας είναι να αποφεύγουμε τελείως τα πολυεστερικά – αλλά και όλα τα συνθετικά υφάσματα – και να προτιμάμε ρούχα από οργανικές πρώτες ύλες και cruelty free.
Παρόλο που όλα τα παραπάνω δεδομένα έχουν έμμεσο άμεσο αντίκτυπο στη ζωή και την υγεία των ζώων και του ανθρώπου, υπάρχουν επιπλέον παράγοντες που κάνουν το πολυέστερ όχι μόνο μία κακή επιλογή σε ρούχα αλλά και, ενδεχομένως, επιβλαβή για την υγεία μας.
Όπως αναφέραμε παραπάνω, το πολυέστερ για να παραχθεί και για να βαφτεί, απαιτεί τοξικές χημικές ουσίες. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, φορώντας το, φέρνουμε το δέρμα μας σε επαφή με επιβλαβή συστατικά. Επιπλέον, επειδή το πολυέστερ είναι εύφλεκτο σαν υλικό, για να γίνει καταστολή αυτής της ιδιότητάς του, ψεκάζεται με ειδικά επιβραδυντικά φλόγας, ιδιαίτερα τοξικά. Λόγω αυτών αλλά και της φύσης του πολυέστερ (είδος πλαστικού) πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν αλλεργικές αντιδράσεις.
Στη χρήση, τα πολυεστερικά υφάσματα μπορεί να φαίνονται όμορφα αλλά δεν συμπεριφέρονται καθόλου με αυτόν τον τρόπο! Δεν αφήνουν το δέρμα να αναπνεύσει, εγκλωβίζουν τον ιδρώτα ανάμεσα στο δέρμα και σε αυτά, με αποτέλεσμα και να είμαστε περισσότερο ιδρωμένοι αλλά και να ζεσταινόμαστε παραπάνω – ή αντίστοιχα να κρυώνουμε – ενώ εγκλωβίζουν πολύ εύκολα και μόνιμα όλες τις μυρωδιές – ακόμα και μετά το πλύσιμο. Όσον αφορά στη διάρκειά τους, και εκεί παρουσιάζουν πολλά προβλήματα. Μπορούν εύκολα να καούν αλλά, ακόμα και αν δεν πάμε σε αυτό το λίγο ακραίο σενάριο, ξεθωριάζουν και φθείρονται πολύ εύκολα. Και δεν χρειάζεται να τα φοράμε πολύ για να φθαρούν…ακόμα και στην ντουλάπα να βρίσκονται, με τον χρόνο αλλάζει η όψη και η φόρμα τους. Οπότε κάπως έτσι καταρρίπτεται και ο ισχυρισμός της οικονομικής αγοράς!
Τελικά, όμως, τι μπορούμε να κάνουμε σαν καταναλωτές και με τα όποια πολυεστερικά ρούχα έχουμε ή με μελλοντικές μας αγορές;
Για τα ρούχα που ήδη έχουμε, καλό θα ήταν να αποφύγουμε τα συχνά πλυσίματα, αν υπάρχει λεκές, να προσπαθήσουμε να τον αφαιρέσουμε τοπικά και όχι να πλύνουμε όλο το ρούχο, να πλένουμε σε χαμηλές θερμοκρασίες και μόνο όταν έχουμε γεμίσει το πλυντήριο (αυτά τα δύο έτσι και αλλιώς έχουν μεγάλο περιβαλλοντικό αντίκτυπο), να πλένουμε σε χαμηλές στροφές ή να πλένουμε τα πολυεστερικά ρούχα μέσα σε ειδικές σακούλες.
Για τις μελλοντικές μας αγορές, ο χρυσός κανόνας είναι να αποφεύγουμε τελείως τα πολυεστερικά – αλλά και όλα τα συνθετικά υφάσματα – και να προτιμάμε ρούχα από οργανικές πρώτες ύλες και cruelty free. Είναι πολύ σημαντικό να κοιτάμε πάντα τις ετικέτες σύνθεσης των ρούχων γιατί υπάρχουν προσμίξεις και πολλές μορφές του πολυέστερ μέσα σε αυτά (π.χ. το γνωστό βαμβάκι πολυέστερ pol/co ή το μαλλί πολυέστερ pol/W, και πολλά άλλα).
Εν τέλει, μπορεί να είναι λίγο πιο ακριβά αλλά και το περιβάλλον προστατεύουμε και την υγεία μας με ρούχα τα οποία θα μείνουν μαζί μας πολλά χρόνια, οπότε το συνολικό κόστος αγορών μειώνεται σε βάθος χρόνου!
