Η σύντομη απάντηση είναι «ΝΑΙ!».
Αλλά επειδή θέλουμε να είμαστε πάντα και δίκαιοι αντικειμενικοί, σε αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε και την εκτενή απάντηση στα φλέγοντα αυτά ερωτήματα.
Είναι, λοιπόν, η μόδα απειλή προς την υγεία του περιβάλλοντος με τις σχετικές συνέπειες στην υγεία των ζώων και του ανθρώπου; Ποια είναι η συμβολή της μόδας στη ραγδαία κλιμάκωση της κλιματικής κρίσης; Επηρεάζει η μόδα τη λυπηρή κατάσταση στους βυθούς ωκεανών, θαλασσών και λιμνών; Έχει μέρος ευθύνης η βιομηχανία της μόδας για τη μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα;
Καταρχάς, και όπως έχουμε αναλύσει σε προηγούμενο άρθρο σχετικά με το πολυέστερ, ένα μεγάλο μέρος των ενδυμάτων (και γενικότερα προϊόντων μόδας, όπως αξεσουάρ, υποδήματα, τσάντες, κλπ.) πλέον παράγονται με βάση το πολυέστερ, ένα φαινομενικά οικονομικό, ανθεκτικό, και ευέλικτο παράγωγο του πλαστικού. Αυτό από μόνο του απαντάει σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα καθώς το πολυέστερ όχι μόνο έχει κατακλύσει την αγορά αλλά ίσως αποτελεί τη βασική πρώτη ύλη που χρησιμοποιείται στη μόδα πλέον.
Οπότε, αν πάμε σε λύσεις άλλων τεχνητών ή φυσικών πρώτων υλών, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η βιομηχανία της μόδας θα γίνει φιλική προς το περιβάλλον. Σωστά;
Η σύντομη απάντηση είναι «ΟΧΙ!». Γιατί όμως;
Ξεκινώντας από το «δίλημμα» αργή vs γρήγορη μόδα, τα τελευταία χρόνια με την αφθονία των ενδυμάτων, τον εμπλουτισμό των παραδοσιακά 2 κολεξιόν/χρόνο σε 5, 6 ή και παραπάνω, και την πτώση των τιμών τους, ο καθένας μας κάθε χρόνο αγοράζει τουλάχιστον 5πλάσια ενδύματα από όσα αγόραζαν οι άνθρωποι 2 γενιές πριν. Αλλά πως μπορούμε να αγοράζουμε τόσα πολλά; Η πτώση του κόστους παραγωγής έχει οδηγήσει σε πτώση τελικών τιμών, η οποία με τη σειρά της μας επιτρέπει να αγοράζουμε μέχρι το σημείο να μην χωράνε οι ντουλάπες μας άλλα ρούχα!
Πως όμως πέφτουν τα κόστη παραγωγής; Καινοτομίες; Έξυπνες μέθοδοι παραγωγής; Μηχανήματα με τεχνολογίες αιχμής; Ή μήπως πιο παραγωγικό εργατικό δυναμικό; Προφανώς και όλα αυτά έχουν παίξει ρόλο στην μείωση του κόστους. Όμως όλα αυτά δεν αρκούν για να αναπληρώσουν αυτή τη διαφορά τιμής. Ξεκάθαρα και με στοιχεία πλέον γνωρίζουμε ότι το να μειωθούν τόσο δραματικά τα κόστη παραγωγής, προϋποθέτει ένα αντάλλαγμα ανεκτίμητης αξίας: επιπτώσεις στο περιβάλλον, τα ζώα και την υγεία του ανθρώπου.
Ακολουθεί, λοιπόν, μία σύντομη αλλά συνοπτική περιγραφή των επιπτώσεων της μόδας στο περιβάλλον:
Μόλυνση Υδροφόρου Ορίζοντα
Η παραγωγή ενδυμάτων απαιτεί χημικές ουσίες, όπως γίνεται από τη γρήγορη μόδα για λόγους ταχύτητας και κόστους, εμπλέκει ιδιαίτερα τοξικές χημικές ουσίες και βαφές, οι οποίες απελευθερώνονται στον υδροφόρο ορίζοντα με διάφορους τρόπους. Συστατικά όπως ο μόλυβδος, ο υδράργυρος και το αρσενικό είναι ιδιαίτερα βλαβερά για οποιαδήποτε μορφή ζωής αλλά και βασικές ουσίες που περιέχονται στα χημικά που χρησιμοποιούνται. Τα απόβλητα απορρίπτονται σε ποτάμια ή θάλασσες, ειδικά στις χώρες που λαμβάνει χώρα η μαζική παραγωγή των ενδυμάτων σήμερα με ιδιαίτερα χαλαρά θεσμικά και νομικά πλαίσια. Επιπλέον, η καλλιέργεια κάποιων φυσικών πρώτων υλών, μη οργανικών, απαιτεί φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα, για αύξηση της παραγωγής, τα οποία έχουν ακριβώς την ίδια κατάληξη.
Κατανάλωση Νερού & Ενέργεια (από μη βιώσιμες, ανανεώσιμες πηγές)
Τεράστιες ποσότητες νερού χρειάζονται για την καλλιέργεια του βαμβακιού, ιδιαίτερα υδρόφιλη πρώτη ύλη, η οποία συνήθως καλλιεργείται σε άνυδρες εκτάσεις. Ακόμα και για εκτάσεις με πλούτο νερού, η μαζική καλλιέργεια βαμβακιού έχει καταλήξει στην ερημοποίησή τους (παράδειγμα η Αράλη, μία λίμνη μεταξύ Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν που είχε περίπου 1.100 νησιά και αποξηράθηκε το 2010 καθώς τα ποτάμια που τη συντηρούσαν εκτράπηκαν τεχνητά για να ποτίζονται εκτάσεις κυρίως βαμβακιού, με τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις στην εγγενή χλωρίδα και πανίδα1). Είναι τρομακτικό ότι για να παραχθεί περίπου 1 κιλό βαμβάκι, χρειάζονται 20.000 λίτρα νερό2!
Πέρα από την παραγωγή της πρώτης ύλης, η επεξεργασία και παραγωγή υφάσματος αλλά και το βάψιμο απαιτούν τεράστιες ποσότητες νερού (ενδεικτικά αναφέρουμε ότι για κάθε 1 τόνο βαμμένου υφάσματος απαιτούνται περίπου 200 τόνοι καθαρού νερού). Μεγάλο το αντάλλαγμα για έναν τόσο πολύτιμο φυσικό πόρο, ειδικά αν σκεφτούμε ότι περίπου 750 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό…
Παρόμοιοι είναι οι αριθμοί και για την κατανάλωση ενέργειας, η οποία είναι ως επί το πλείστον ηλεκτρική.
Μόλυνση από μικροΐνες και μικροπλαστικά
Όπως αναλύσαμε και στο άρθρο σχετικά με το πολυέστερ, τα συνθετικά ρούχα απελευθερώνουν μικροΐνες και μικροπλαστικά κατά το πλύσιμο, τα οποία δεν μπορούν να συγκρατηθούν από το αποχετευτικό σύστημα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι με το πλύσιμο ενός και μόνο συνθετικού ρούχου, 700.000 μικροΐνες απελευθερώνονται στο νερό3. Φυσικά, όλα αυτά καταλήγουν στις θάλασσες και τους ωκεανούς, καταπίνονται από τα ψάρια, τα μαλάκια και τα όστρακα και, εν τέλει, καταλήγουν στο πιάτο μας!
Εκτός αυτού, υπάρχουν δεδομένα πλέον ότι φορώντας συνθετικά ρούχα, απελευθερώνονται μικροπλαστικά και στον αέρα (περισσότερες από 900 εκατομμύρια μικροΐνες πολυέστερ σε ένα έτος από έναν μόνο άνθρωπο)4.
Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου
Η επεξεργασία πρώτων υλών και παραγωγή υφασμάτων απαιτεί υπέρογκες ποσότητες ενέργειας, απελευθερώνει βλαβερά αέρια στην ατμόσφαιρα και ενισχύει δραματικά το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ιδιαίτερα οι συνθετικές ίνες (πολυέστερ, νάιλον, ακρυλικό κλπ.) παράγονται από ορυκτά καύσιμα, των οποίων η επεξεργασία είναι πολύ πιο απαιτητική σε ενέργεια από ότι αυτή των φυσικών ινών. Επιπλέον, τα περισσότερα ρούχα που αγοράζουμε σήμερα παράγονται σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και το Μπαγκλαντές που χρησιμοποιούν κάρβουνο, ένα από τα πιο «βρώμικα» καύσιμα από άποψη εκπομπών άνθρακα.
Η βιομηχανία της μόδας είναι υπεύθυνη για το 10% της παγκόσμιας εκπομπής άνθρακα.5
Υποβάθμιση εδάφους & Αποψίλωση Δασών
Εκτάσεις που δέχονται υπερεκμετάλλευση από τη βοσκή ζώων για παραγωγή πρώτων υλών όπως κασμίρ και μαλλί, απαξίωση εδάφους λόγω της απόρριψης χημικών από καλλιέργειες ή επεξεργασία υλών, υπερ-καλλιέργεια πρώτων υλών που κάνουν το έδαφος στείρο μετά από χρόνια, αποψίλωση τροπικών, αρχαίων και υπό εξαφάνιση δασών για φύτευση δέντρων από τα οποία παράγεται το rayon, το βισκόζ και πολλά άλλα…
Το έδαφος όμως το χρειαζόμαστε για την καλλιέργεια τροφής αλλά και την ευμάρεια της χλωρίδας και πανίδας του πλανήτη. Τι είναι πιο σημαντικό εν τέλει;
Απορρίμματα
Και μετά από όλα τα παραπάνω και αφού συνήθως έχουμε μία ντουλάπα ασφυκτικά γεμάτη – με αρκετά ρούχα να μην τα φοράμε ποτέ ή μόνο ελάχιστες φορές μέσα στα χρόνια – έρχεται η ώρα της απόρριψης…όταν δεν θέλουμε πια ένα ρούχο ή δεν μας κάνει πια ή όταν αυτό έχει φθαρεί, σκιστεί, ξεβάψει χωρίς να επιδέχεται επιδιόρθωση, τι κάνουμε; Ως επί το πλείστον, αυτό καταλήγει στις χωματερές αφού ένα πολύ μικρό ποσοστό μπορεί να ανακυκλωθεί (αν ο κάτοχός του το πάει για ανακύκλωση…) ή δωρίζεται για επανάχρηση από κάποιον άλλον. Οι χωματερές γεμίζουν αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι εκεί κάπου υπάρχουν άπειρες ποσότητες μικροϊνών και μικροπλαστικών (από τα συνθετικά ρούχα που είναι η συντριπτική πλειοψηφία των ρούχων που καταναλώνουμε σήμερα) οι οποίες κυκλοφορούν ελεύθερες στο περιβάλλον!
Το περιβάλλον, λοιπόν, είναι καταδικασμένο να αποδέχεται τις τραγικές συνέπειες παραγωγής πρώτων υλών, επεξεργασίας, παραγωγής και μεταφοράς ενδυμάτων αλλά και τις συνέπειες απόρριψής τους!
Επανερχόμαστε λοιπόν στην αρχή του άρθρου: ποια είναι η απάντηση στο ερώτημα «Μόδα και Περιβάλλον»;
- Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Aral_Sea
- Πηγή: https://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/mar/20/cost-cotton-water-challenged-india-world-water-day
- Πηγή: https://www.theguardian.com/science/2016/sep/27/washing-clothes-releases-water-polluting-fibres-study-finds
- Πηγή: https://www.plymouth.ac.uk/news/wearing-clothes-could-release-more-microfibres-to-the-environment-than-washing-them
- *****Πηγή: https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2015/12/03/making-climate-change-fashionable-the-garment-industry-takes-on-global-warming/?sh=1c9838ff79e4
