Όταν μιλάμε για μόδα και ρούχα, συνήθως εστιάζουμε σε τάσεις, χρώματα, σχέδια και «κοψίματα» και πολύ λιγότερο σε υφάσματα και τις πρώτες ύλες από τις οποίες προέρχονται αλλά και την επεξεργασία που χρειάζονται. Ένα μεγάλο κεφάλαιο στη βιομηχανία της μόδας αφορά τα υλικά από τα οποία δημιουργούνται τα υφάσματα και, εν τέλει, τα ρούχα που φοράμε. Τα υλικά αυτά έχουν διαφορετική συμπεριφορά στη χρήση και στην πάροδο του χρόνου αλλά και πολύ μεγάλη διαφορά στο αποτύπωμά τους στο περιβάλλον.
Οι πρώτες ύλες χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: φυσικές και συνθετικές. Υπάρχει και μία ενδιάμεση κατηγορία η οποία αφορά σε φυσικές πρώτες ύλες οι οποίες, όμως, χρησιμοποιούνται για να παραχθούν εν τέλει συνθετικές ίνες.
Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρήσουμε να ξεκαθαρίσουμε το τοπίο για τις φυσικές πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται αλλά και τις διαφορές τους όσον αφορά την προέλευση, τη χρήση μέσα στον χρόνο και τον αντίκτυπό τους στη φύση.
Photo by Janko Ferlič on Unsplash
Φυσικές Πρώτες Ύλες
Οι φυσικές πρώτες ύλες αφορούν υλικά τα οποία προέρχονται είτε από φυτά είτε από ζώα και, παρακάτω, περιγράφουμε τα θετικά και αρνητικά τους.
Βαμβάκι
Το βαμβάκι είναι μία από τις πρώτες ύλες που χρησιμοποιείται κατά κόρον σε όλη σχεδόν την ιστορία του ανθρώπου για την παραγωγή ενδυμάτων. Το βαμβάκι είναι μία πρώτη ύλη φιλική προς το δέρμα, είναι μαλακό, άνετο, «αναπνέει» και είναι πολύ απορροφητικό στην υγρασία. Δυστυχώς, το βαμβάκι για να καλλιεργηθεί – ακόμα και χωρίς φυτοφάρμακα – έχει μεγάλο αντίκτυπο στο περιβάλλον καθώς απαιτεί πολύ νερό για την καλλιέργεια και ανάπτυξη του φυτού. Στη χρήση του, ενώ διατηρείται πολλά χρόνια, έχει την τάση να φθείρεται εύκολα, να «μπαίνει» στο πλύσιμο, να τσαλακώνει εύκολα ενώ δεν ενδείκνυται για ρούχα γυμναστικής γιατί απορροφάει τον ιδρώτα και «βρέχεται».
Λινό
Το λινό προέρχεται από το λινάρι, το οποίο μπορεί να καλλιεργηθεί σε συνθήκες χαμηλότερων θερμοκρασιών από το βαμβάκι, οπότε δεν χρειάζεται τόσα φυτοφάρμακα για να αναπτυχθεί αλλά και οι ανάγκες του σε νερό είναι σημαντικά λιγότερες. Είναι σχετικά δύσκαμπτο ύφασμα αλλά «αναπνέει» πολύ, δεν φθείρεται εύκολα στον χρόνο, ανακυκλώνεται εύκολα, είναι βιοδιασπώμενο και ιδανικό για τη ζέστη καθώς βοηθάει το δέρμα να κρατήσει 3-4 βαθμούς λιγότερο από ότι το βαμβάκι. Στα αρνητικά του θα λέγαμε ότι τσαλακώνει πολύ εύκολα, θέλει ιδιαίτερη μεταχείριση και προσοχή και συνήθως βάφεται με τοξικές βαφές.
Κάνναβη
Μακράν το αρχαιότερο υλικό για ρούχα και αξεσουάρ το οποίο όμως δεν χρησιμοποιείται ιδιαίτερα πλέον λόγω των απαγορεύσεων και των πολύ αυστηρών κανονισμών καλλιέργειας του φυτού. Ιδιαίτερα φιλικό προς το περιβάλλον καθώς είναι πλήρως ανακυκλώσιμο, βιοδιασπώμενο, δεν απαιτεί σχεδόν καθόλου φυτοφάρμακα και οι ανάγκες του σε νερό είναι ελάχιστες. Επίσης, οι μεγάλες ρίζες του φυτού συγκρατούν το έδαφος και τα θρεπτικά συστατικά ώστε να αποφεύγεται η διαβρωση του. Στη χρήση, είναι 3 φορές πιο ανθεκτικό από το βαμβάκι, μαλακώνει με τον χρόνο, αναπνέει ιδιαίτερα και παρέχει και UV προστασία. Το ύφασμα από κάνναβη μοιάζει σε πολλά σημεία με το λινό και τα δύο μαζί αποτελούν την πιο φιλική λύση προς το περιβάλλον και το ανθρώπινο δέρμα, ενώ συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση της απόρριψης ενδυμάτων καθώς δεν φθείρονται εύκολα.
Photo by J Williams on Unsplash
Μαλλί (Απλό, Ανκορά, Αλπάκα και Κασμίρ)
Το μαλλί και όλα τα είδη του προέρχεται από ζώα είτε πρόβατα είτε κουνέλια ή κατσίκες. Ως το φυσικό κάλυμμά του δέρματος των ζώων είναι ανθεκτικό σε νερό, σκόνη (μέχρι και φωτιά) και αναπνέει πολύ ενώ είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό και απορροφητικό. Συγκεκριμένα:
- Το ανκορά προέρχεται από κουνέλια και είναι ιδιαίτερα μαλακό, αν και συνήθως η αφαίρεσή του από το ζώο είναι επώδυνη
- Το αλπάκα είναι επίσης μαλακό μαλλί και ιδιαίτερα υποαλλεργικό, ιδιαίτερα σε σχέση με το απλό μαλλί από πρόβατα. Προέρχεται από τα Αλπάκα, ιθαγενή στις Άνδεις, Νότια Αμερική
- Το κασμίρ είναι επίσης πολύ μαλακό και προέρχεται από ασιατικές κατσίκες οι οποίες προέρχονται από την ομώνυμη περιοχή της Ινδίας, το Κασμίρ. Το μεγάλο αρνητικό του κασμίρ είναι ότι οι κατσίκες τρώγοντας ξεριζώνουν τα χορτάρια αφήνοντας το έδαφος διαβρωμένο καθώς το νερό περνάει και παρασέρνει όλα τα θρεπτικά συστατικά, κάνοντας τελικά έρημο τις εκτάσεις που ζουν
Στον αντίποδα, το μαλλί θέλει ιδιαίτερη φροντίδα και «μπαίνει» εύκολα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως αφορά στην υπερ-εκμετάλλευση και κακοποίηση των ζώων από τα οποία προέρχεται. Συνήθως, η αφαίρεση του μαλλιού είναι τραυματική για τα ζώα καθώς πολλές φορές αφαιρείται και δέρμα κατά το κούρεμα είτε λόγω απροσεξίας είτε λόγω διάφορων παραγόντων που θεωρείται ότι συνεισφέρουν στην καλή ποιότητα του μαλλιού. Επίσης η υπερ-αναπαραγωγή των ζώων για να μεγιστοποιηθεί η πρώτη ύλη τα εξαντλεί.*
Μετάξι
Προέχεται από τους μεταξοσκώληκες και είναι μία πρώτη ύλη που εφευρέθηκε στην Κίνα πριν 8.500 χρόνια περίπου. Ένα πολύ ιδιαίτερο υλικό, μαλακό, άνετο και πολύ ανθεκτικό στον χρόνο που ανακυκλώνεται εύκολα καθώς είναι βιοδιασπώμενο. Είναι όμως ιδιαίτερα ακριβή πρώτη ύλη, τσαλακώνει εύκολα, θέλει φροντίδα και, κυρίως, για την παραγωγή του συνήθως οι μεταξοσκώληκες βράζονται ζωντανοί.**
Δέρμα
Υποστηρίζεται ότι προέρχεται από ζώα που θανατώνονται για την παραγωγή κρέατος αλλά υπάρχει μεγάλη αμφισβήτηση στις πραγματικές συνθήκες εξαγωγής του. Επίσης, υπάρχουν αδιαμφισβήτητα επιστημονικά δεδομένα ότι η κατανάλωση νερού και η παραγωγή εκπομπών αερίων του κτηνοτροφικού κλάδου είναι από τις πιο επιβλαβείς για το περιβάλλον. Και δεν σταματάει εκεί…η ίδια η επεξεργασία και παραγωγή ενδυμάτων υποδημάτων και αξεσουάρ απαιτεί τεράστιο όγκο νερού και ενέργειας και έχει τεράστιο αποτύπωμα άνθρακα. Κατά τα άλλα, το δέρμα είναι μαλακό, ανθεκτικό και φιλικό προς το ανθρώπινο δέρμα, όταν δεν χρησιμοποιούνται τοξικά υλικά για την επεξεργασία του.
Συνοψίζοντας, αυτό που καταλαβαίνουμε είναι ότι υπάρχει μεγάλη ποικιλία σε φυσικές πρώτες ύλες αλλά δεν είναι όλες «αθώες» σε σχέση με τη φύση και τα ζώα. Επιπλέον, και μελετώντας το θέμα και από την πλευρά της Αργής Μόδας, υπάρχουν υλικά τα οποία δημιουργούν ρούχα τα οποία διαρκούν στον χρόνο, αποτρέποντας την γρήγορη απόρριψη και αντικατάστασή τους με νέα.
Σε επόμενο άρθρο θα μελετήσουμε τις τεχνητές πρώτες ύλες αλλά και αυτές που προέρχονται από φυσικά υλικά αλλά παράγουν συνθετικές ίνες.
