Photo by Charles Etoroma on Unsplash
Οι όροι «Ηθική Μόδα» και «Βιώσιμη Μόδα» είναι έννοιες σχεδόν άγνωστες σχετικά νέες στο λεξιλόγιό μας, ειδικά στην Ελλάδα. Και όσοι γνωρίζουμε τι σημαίνουν οι όροι, πόσο σίγουροι είμαστε ότι δεν τους συγχέουμε με διάφορους άλλους που ακούγονται τα τελευταία χρόνια, όπως «αργή μόδα», «eco-friendly», «vegan» ή κάτι άλλο; Και πόσο ουσιαστικά γνωρίζουμε κάθε πτυχή τους και μπορούμε, σαν καταναλωτές, να ψάξουμε, να βρούμε και επιλέξουμε ανάμεσα από τις χιλιάδες επιλογές που έχουμε, ποιο είναι αυτό το ένδυμα το οποίο πραγματικά αντιπροσωπεύει την Ηθική ή Βιώσιμη Μόδα;
Πως είναι δυνατόν να μιλάμε για ηθική μόδα ή μόδα φιλική προς το περιβάλλον όταν το τελικό προϊόν προέρχεται από οργανικές πρώτες ύλες αλλά είναι αποτέλεσμα καταναγκαστικής εργασίας ή, η επεξεργασία του, απαιτεί υλικά επιβλαβή προς το περιβάλλον;
Ας προχωρήσουμε, λοιπόν, στους βασικούς πυλώνες που συνθέτουν τις έννοιες Ηθική και Βιώσιμη Μόδα σε μία προσπάθεια να κατανοήσουμε, με απλά λόγια, τους όρους αυτούς και να νιώθουμε πιο σίγουροι όταν επιλέγουμε προϊόντα και εταιρείες.
Καταρχάς οι δύο έννοιες «Ηθική Μόδα» και «Βιώσιμη Μόδα» ενέχουν κάποια κοινά στοιχεία αλλά και μία ειδοποιό διαφορά: η Ηθική Μόδα εστιάζει περισσότερο στον ανθρώπινο παράγοντα, σε όλα τα στάδια της συλλογής πρώτης ύλης, επεξεργασίας και παραγωγής, ενώ η Βιώσιμη Μόδα επικεντρώνεται κυρίως στο περιβάλλον και, έμμεσα, στον αντίκτυπο της βιομηχανίας της μόδας στην υγεία του ανθρώπου.
Ας δούμε αναλυτικά τις βασικές αρχές που διέπουν τις δύο έννοιες.
ΗΘΙΚΗ ΜΟΔΑ
Με βασικό γνώμονα την προστασία των εργατών και των εργαζόμενων στις εταιρείες μόδας αλλά και στους προμηθευτές πρώτων υλών και επεξεργασίας αυτών, η Ηθική Μόδα πρεσβεύει ισότητα, δικαιοσύνη και ανταμοιβή στον άνθρωπο που τη δημιουργεί. Έννοιες που θεωρούνται αυτονόητες αλλά, στην πραγματικότητα, δυστυχώς αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό ποσοστό των Fashion brands. Με ένα συντριπτικό ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής ενδυμάτων (>95%) να γίνεται στον παγκόσμιο Νότο, κυρίως για λόγους εξοικονόμησης κόστους, το νομοθετικό πλαίσιο παγκοσμίως έχει πολλά κενά και επιτρέπει διακρίσεις και κακομεταχείριση των εργαζομένων σε πολλά επίπεδα.
Η Ηθική Μόδα έρχεται να ρίξει φως σε αυτές τις σκοτεινές πτυχές της βιομηχανίας και να επιβάλλει νέους κανόνες εκπαιδεύσει το καταναλωτικό κοινό σχετικά με τις πραγματικές συνθήκες των ενδυμάτων που καταλήγουν στην ντουλάπα του φιλοδοξώντας να αλλάξει αυτές τις αφύσικες ισορροπίες.
Θεμελιώδεις αρχές της Ηθικής Μόδας είναι:
- Δίκαιη παραγωγή και δίκαιο εμπόριο
- Ίσα εργασιακά δικαιώματα και εξάλειψη διακρίσεων ανεξάρτητα από φύλο, σεξουαλικό προσανατολισμό, ηλικία, εθνικότητα και πολιτικό ή θρησκευτικό προσανατολισμό
- Εξάλειψη κακοποίησης και παρενόχλησης, σε οποιοδήποτε επίπεδο και βαθμό
- Δίκαιο ωράριο εργασίας και μισθό που επαρκεί για τη διαβίωση
- Εξάλειψη παιδικής εργασίας και καταναγκαστικής εργασίας
- Δικαίωμα στη συλλογική δράση και διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων
- Ελαχιστοποίηση και εξάλειψη του αρνητικού αντίκτυπου στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον, όπου τα δύο αυτά είναι εκ φύσεως αλληλένδετα
Photo by Anh Tuan To on Unsplash
ΒΙΩΣΙΜΗ ΜΟΔΑ
Η Βιώσιμη Μόδα υπαγορεύει αρχές που έχουν να κάνουν με την περιβαλλοντική δικαιοσύνη και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος από την καλλιέργεια, συγκομιδή και επεξεργασία της πρώτης ύλης και την τελική παραγωγή των ενδυμάτων. Μέσα από αυτούς τους άξονες, εξετάζεται και το θέμα της υγείας του ανθρώπου ως μέρος του φυσικού περιβάλλοντος.
Οι βασικές πτυχές του προβλήματος της λύσης που τονίζει η Ηθική Μόδα είναι:
- Βιώσιμη καλλιέργεια πρώτων υλών χωρίς κατάχρηση των φυσικών πόρων
- Εξάλειψη χρήσης παρασιτοκτόνων και φυτοφαρμάκων τα οποία επιβαρύνουν το έδαφος αλλά και τον οργανισμό των εργατών
- Εξάλειψη χρήσης βλαβερών ουσιών και τοξινών αλλά και επιβλαβών διαδικασιών κατά την επεξεργασία των πρώτων υλών για τη δημιουργία υφασμάτων και υλικών που επιβαρύνουν την υγεία του ανθρώπου
- Ελαχιστοποίηση έως και εξάλειψη μικροπλαστικών κατά την παραγωγή τα οποία καταλήγουν στις θάλασσες και τους ωκεανούς, καταστρέφουν το οικοσύστημα και καταλήγουν στο πιάτο μας
- Αέρια θερμοκηπίου που απελευθερώνονται στον αέρα και αποτελούν το 10% όλων των εκπομπών αερίων που βαρύνουν τον πλανήτη
- Απαλοιφή τοξινών και βλαβερών ουσιών και κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας αλλά και της επεξεργασίας που μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα
- Ελαχιστοποίηση της καταπάτησης των φυσικών πόρων για τη δημιουργία ενδυμάτων
- Κατάργηση της εκμετάλλευσης και κακοποίησης ζώων καθ’ όλη την αλυσίδα παραγωγής, με αρχή το στάδιο της πρώτης ύλης.
- Εξάλειψη χρήσης πρώτων υλών που προέρχονται από ζώα
- Ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας για την παραγωγή ενδυμάτων
- Επαναχρησιμοποίηση πρώτων υλών και χρήση υπολειμμάτων της παραγωγής για δημιουργία νέων προϊόντων
- Επιδιόρθωση και μεταποίηση ενδυμάτων ώστε να μην απορριφθούν αλλά να χρησιμοποιηθούν ξανά, έστω και με άλλη μορφή
Κοιτώντας με προσοχή τις βασικές αξίες των δύο εννοιών, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε πόσο αλληλεξαρτώμενες είναι μεταξύ τους. Για παράδειγμα, πως είναι δυνατόν να μιλάμε για ηθική μόδα ή μόδα φιλική προς το περιβάλλον όταν το τελικό προϊόν προέρχεται από οργανικές πρώτες ύλες αλλά είναι αποτέλεσμα καταναγκαστικής εργασίας ή, η επεξεργασία του, απαιτεί υλικά επιβλαβή προς το περιβάλλον; Και τι νόημα έχει αν οι εργάτες σε μία βιοτεχνία επεξεργασίας υφασμάτων δουλεύουν δίκαιες ώρες με δίκαιο μισθό αλλά τα τελικά προϊόντα προέρχονται από ζώα που θανατώνονται ή κακοποιούνται για την εξαγωγή της πρώτης ύλης;
Το θέμα είναι πολύπλευρο και απαιτεί επανάσταση στον τρόπο που αντιλαμβάνεται η κοινωνία τον εαυτό της μέσα στο περιβάλλον. Η αλλαγή έρχεται σε στάδια είναι εδώ φτάνει να ξεκινήσει από τον καθένα μας. Το πρώτο βήμα είναι να αναρωτιόμαστε και να αναζητούμε, σαν καταναλωτές, τις ρίζες του προϊόντος και το πως αυτό έχει καταλήξει στα χέρια μας. Και πλέον, ζώντας στην εποχή της πληροφορίας όπου μπορούμε να αναζητήσουμε και να βρούμε οτιδήποτε χρειαζόμαστε, η αναζήτηση της αλήθειας είναι πολύ πιο εύκολη και πολύ πιο εφικτή.
